Lịch sử ngày "Cá tháng tư"

[FD's BlOg] - Cùng nhau tìm hiểu đôi chút về lịch sử của ngày "cá tháng tư". Vietsciences-Võ thị Diệu Hằng


Từ thời cổ La Mã, 753 trước Công nguyên, người ta soạn lịch một năm chỉ có 10 tháng tức là 304 ngày.

1	Martius	31 ngày	7	Sextilis	29 ngày
2	Aprilis	30 ngày	8	September	29 ngày
3	Maïus	31 ngày	9	October	31 ngày
4	Junius	30 ngày	10	November	29 ngày
5	Quintilis	31 ngày	11	December	29 ngày

Sau đó thấy sai với năm mặt trời nên họ thêm hai tháng

1	Januarius	31 ngày	7	Sextilis	29 ngày
2	Martius	31 ngày	8	September	29 ngày
3	Aprilis	29 ngày	9	October	31 ngày
4	Maïus	31 ngày	10	November	29 ngày
5	Junius	29 ngày	11	December	29 ngày
6	Quintilis	31 ngày	12	Februarius	27 ngày

Julius Caesar sửa lại

1	Januarius	31 ngày	7	Julius	31 ngày
2	Februarius	29-30 ngày	8	Sextilis	30 ngày
3	Martius	31 ngày	9	September	31 ngày
4	Aprilis	30 ngày	10	October	30 ngày
5	Maïus	31 ngày	11	November	31 ngày
6	Junius	30 ngày	12	December	30 ngày

Augustus sửa lại

1	Januarius	31 ngày	7	Julius	31 ngày
2	Februarius	28-29 ngày	8	Augustus	31 ngày
3	Martius	31 ngày	9	September	30 ngày
4	Aprilis	30 ngày	10	October	31 ngày
5	Maïus	31 ngày	11	November	30 ngày
6	Junius	30 ngày	12	December	31 ngày

Augustus sửa lại nên tên ông được thay thế tháng Sextilis, và số ngày được nâng lên cho bằng Julius 3 năm thì có 1 năm nhuận, ngày nhuận thêm vô tháng Februarius.

Gregory sửa lại:
Mỗi chu kỳ 4 năm có 1 năm nhuận
Pháp dùng lịch grégorien.

Julius Caesar	Augustus Caesar	Giáo hoàng Gregory XIII

Bên Pháp ngày 1 tháng tư thời tiết bắt đầu ấm, hơi gió và mưa lất phất, mọi người được quyền quên chiếc áo ấm dày, thô nặng nề. Hoa thủy tiên đã nứt lên từ tháng một, trải qua nhiều lần tuyết phủ, hoa đầu tiên vui mừng báo hiệu mùa xuân. Mọi cây khác nhìn xa thấy vẫn chỉ là những cành không lá đen đủi, nhưng thiệt ra chúng đã ôm đầy nụ từ hai tháng trước như đã ngầm chuẩn bị với nhau, lần lượt nở vào tháng Tư. Tháng Tư đúng là mùa Xuân, hoa lá sống trở lại sau khi ngủ một giấc dài 6 tháng, giống như tháng Giêng của Việt Nam.

Nhưng đến năm 1563, nhân chuyến đi tới nhiều nơi khác nhau của nước mình, vua Pháp Charles IX nhận thấy là năm mới bắt đầu khác ngày nhau tùy miền. Thí dụ ở Lyon người ta lấy ngày Noël làm ngày đầu năm, ngày 25 tháng 3 (thí dụ ở Vienne), có nơi lấy ngày 1 tháng 3, hay ngày lễ Phục sinh.. gây lầm lẫn cho mọi người. Để thống nhất cho tất cả nước, tại Paris vua Charles IX ban hành thêm điều thứ 39 trong chỉ dụ gồm 42 điều, là lấy 1 tháng 4 làm ngày đầu năm. Chỉ dụ đó tên là Roussillon vì vua ban hành chỉ dụ lúc đến Roussillon, một tỉnh ở miền Nam nước Pháp, Quyết định này được áp dụng từ năm 1567.

Poisson d'Avril:
Sự thay đổi lịch này này làm xê dịch ngày trao đổi quà tết. Có những người vẫn chưa quen hay vẫn còn nghi ngờ ngày 1 tháng 1, nên vẫn tiếp tục trao tặng quà nhau vào ngày 1 tháng 4. Sau đó tuy họ đã quen dần với loại lịch mới, nhưng họ vẫn tiếp tục tặng nhau những món quà nhỏ cốt để vui cười với nhau, rồi dần dần tới chuyện dùng mưu mẹo để giăng bẫy nhau...

Tại sao lựa con cá ??
Nếu những trò đùa được biết dưới tên "cá tháng 4", là vì ở thế kỷ 16, quà tặng nhau thường là thức ăn. Ngày này là ngày cuối, thời kỳ này người đạo Thiên chúa bị cấm ăn thịt. Cá là món ăn chay thường xuyên. Một trong những nghịch ngợm là họ tặng nhau con cá giả.

Các nước khác...
Truyền thống đùa giỡn ngày 1 tháng 4 bắt đầu ở phương Tây và từ từ lan dần. Mỗi nước biểu thị một cách khác. Người Anh đặt tên là April's fool day, chỉ chọc phá buổi sáng thôi và người bị bẫy là "cộng mì ống". Xứ Tô Cách Lan thì gấp hai lần Pháp vì họ giỡn cho tới ngày 2/4. Ngoài ra còn có một loại cá tháng tư bên Ấn độ, xảy ra vào ngày 31/3 và họ gọi là lễ Huli.